در سالهای اخیر همزمان با افزایش مصرف گوشت قرمز بیماری‌های بیشتری دامن گیر شهروندان شده است.
ممکن است بسیاری از این افراد سالها با یک روش به خصوص غذایی روزگار گذرانده باشند و بعد از آن یک دفعه و بدون هیچ دلیلی این مشکلات از برگه آزمایش سر در آورده باشد.اما طبق نظر پزشکان و متخصصان و البته تحقیقات صورت گرفته مصرف و عادات غذایی نامناسب که در طول سالها همراه خانواده‌ها است شاید یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به این بیماری‌ها است.
آمارها نشان می‌دهد مصرف گوشت قرمز در کشور بسیار بالاتر از گوشت سفید است.
عده‌ای می‌گویند ذائقه و عده‌ای دیگر استفاده متنوع‌تر را دلیل آن می‌دانند.تا جایی که در سال 92 داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نتایج کشتار دام و میزان تولید گوشت قرمز در کشور 377 هزار تن بوده است که در مقایسه با سال 91 کاهش نیز یافته است.
اما هنوز هم این میزان با توجه به جمعیت قابل توجه بیماران مبتلا به مشکلات قلبی و چربی و غلظت خون و انواع سرطان بسیار بالا است.
گوشت قرمز یکی از مواد غذایی پر مصرف سفره‌های ایرانی است که مضرات فراوانی دارد و متاسفانه بسیاری از خانواده‌ها از آن آگاهی ندارند.
در قسمت قبلی گزارش نگاهی داشتیم به مضرات و بیماری هایی که مصرف مداوم این نوع گوشت‌ها به دنبال دارند، در این قسمت از گزارش هم مقایسه‌ای داریم بین قیمت و خواص انواع گوشت‌های مصرفی در کشور و بررسی دلایل مصرف کمتر گوشت‌های سفید و دریایی با توجه به خواص فراوانی که دارند.
تنوع بالا اما انتخاب محدود
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سالی که گذشت مصرف گوشت گاو و گوساله به نسبت گوشت گوسفند و بره کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است.این امر دلایل مختلفی دارد، دلایلی مثل افزایش قیمت گوشت گاو و گوساله و افزایش مصرف گوشت‌های منجمد وارداتی.
کارشناس نظارت و ارزیابی قسمت پروتئینی یک فروشگاه زنجیره‌ای بزرگ که نخواست نامش عنوان شود، توضیح جامعی در خصوص تنوع غرفه‌های پروتئینی و قیمت آنها ارائه می‌دهد وبه گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید:«در واقع باید گفت تا سالها قبل ما در فروشگاه‌ها و حتی سوپریهای بزرگ گوشتی و پروتئینی شاهد این چنین تنوع گسترده‌ای از محصولات گوشتی نبودیم.اما الآن و با تلاش دست اندرکاران امر می‌توان به جرات گفت برای هر ذائقه‌ای و هر بیماری که قادر به مصرف گوشت‌های مضر نیست، گوشت و مواد پروتئینی وجود دارد.»
وی ادامه می‌دهد: «در خصوص میزان مصرف این گوشت‌ها همان طور که اشاره کردید، گوشت قرمز بیشترین متقاضی را دارد.البته خود این نوع گوشت‌ها نیز به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. گوشت قرمز معمولا با گوشت گاو و گوسفند شناخته شده است. این دو گوشت جزو پرمصرف ترین انواع گوشت محسوب می‌شود و البته در میان انواع گوشت‌ها تقریبا بالاترین میزان چربی را هم دارند. چربی گوشت گوسفند بیشتر و بنابراین نرم‌تر و در نتیجه هضم راحت تری از گوشت گاو دارد ولی از نظر محتوای پروتئینی و عناصر معدنی تقریبا مشابه یکدیگر هستند.»
این کارشناس ادامه می‌دهد: «به دلیل کالری، چربی و اسید اوریک بالای این گوشت‌ها، زیاده روی در مصرف آنها در افراد مبتلا به چاقی، چربی خون، نقرس و اختلالات کلیوی توصیه نمی شود.اما با این وجود در حال حاضر انواع این گوشت‌های قرمز گوسفندی و گاو آن هم با بسته‌بندی‌های متنوع از گوشت لخم گرفته تا گردن و ماهیچه و زبان و استخوان دراین قسمت‌ها موجود است. »
او در ادامه می‌افزاید :« یکی دیگر از محصولات پروتئینی که در سالهای اخیر طرفداران زیادی را به دنبال داشته و توانسته ذائقه‌های زیادی را با خود همراه کند گوشت شتر مرغ است. هر چند گوشت شترمرغ هم در گروه گوشت‌های قرمز طبقه بندی می‌شود،اما از ارزش غذایی بسیار بالایی برخورداراست، طوری که می‌توان گفت یکی از کم چرب‌ترین و سالم‌ترین نمونه‌های گوشت قرمز در دسترس است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای گوشت‌های قرمز پرچرب خصوصا برای مصرف افراد بیمار باشد.»
خواص گوشت شتر مرغ
یک کارشناس نظارت و ارزیابی قسمت پروتئینی می‌گوید:نکته مهم در خصوص گوشت شتر مرغ این است که کالری، کلسترول و چربی آن حتی از گوشت مرغ و بوقلمون هم پایین‌تر است همچنین اسیدهای چرب غیراشباع موجود در گوشت شترمرغ هم بسیار کم است که این هم یکی دیگر از ویژگی‌های این گوشت لذیذ است. خوشبختانه در سالهای اخیر با فرهنگ سازی‌ها و البته افزایش پرورش و تولید و عرضه گوشت شترمرغ، تقاضا برای استفاده از این گوشت بیش از هر زمان دیگری وجود دارد.قسمت‌های پاک شده و مختلف این پرنده نیز در بسته بندی‌های متنوعی موجود است.»
خواص گوشت و تخم بلدرچین
وی تصریح می‌کند: «یکی دیگر از گوشت‌های سفیدی که مانند گوشت شتر مرغ مورد توجه قرار گرفته است، گوشت بلدرچین است. گوشت و تخم بلدرچین از نظر ارزش غذایی و درمانی، بسیار مورد توجه است. پروتئین این گوشت از پروتئین گوشت پرنده‌های دیگر و همین طور گوشت گوسفند و گاو، به طورمعمولی 10 تا 5 درصد بیشتر است.به معنای واقعی گوشت این پرنده منبع عظیمی از خواص مختلف است.خواصی مانند، فسفر، مس، ویتامین‌های گروه B، روی، آهن و سلنیوم است. همین طورتخم بلدرچین در مقایسه با تخم مرغ، به مراتب ارزش غذایی بالاتری داردو به خصوص برای کودکان بسیار مفید است.»
هم سفید و هم قرمز در یک گوشت
اگر چه به گفته کارشناسان مواد پروتئینی در حال حاضر محصولات گوشتی متنوعی در بازار و فروشگاه‌ها موجود است اما معرفی و آگاهی یافتن از خواص انواع این گوشت‌ها و قسمت‌های مختلف آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
محمدرضا اکبری کارشناس مسایل بهداشتی و پروتئینی به گوشت سفید مرغ و بوقلمون اشاره می‌کند و می‌گوید :«همان طور که تقریبا واضح است، گوشت مرغ از دسته گوشت‌های سفید محسوب می‌شود.چربی گوشت مرغ در قسمت‌های مختلف، متفاوت است. در ناحیه سینه بسیار کم چربی و در ناحیه ران‌ها و بال دارای مقدار چربی بیشتری است. پروتئین گوشت مرغ با گوشت قرمز برابر است اما کالری آن کمتر است و البته درصد عناصر معدنی آن مانند آهن و روی هم به زیادی گوشت قرمز نیست. مصرف گوشت مرغ برای افرادی که در دوره رژیم غذایی قرار دارند و یا مبتلا به چربی خون هستند از گوشت گاو و گوسفند مناسب‌تر است.»
اکبری تصریح می‌کند: « یکی از جالب‌ترین محصولات گوشتی، گوشت بوقلمون است.گوشت این پرنده دارای هر دو نوع گوشت سفید و قرمز است. 65 درصد گوشت بوقلمون سفید و در ناحیه سینه و 35 درصد آن تیره و در ناحیه ران‌ها قرار دارد که طعم و مزه هر کدام از این قسمت‌ها کاملا با هم متفاوت است. هریک از این گوشت‌ها از نظر طعم و مزه باهم متفاوتند.»
اما نورعلی اسلامشهری کارشناس امور دام به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: « گوشت بوقلمون از نظر حجم پخت و پز بسیار به صرفه است چرا که به دلیل بافت ویژه‌ای که دارد در هنگام پختن غذا حجم خود را از دست نمی‌دهد و به دلیل داشتن خواص فراوان و چربی پایین، در مقایسه با گوشت قرمز از اهمیت بسیاری برخوردار است و منبع خوبی از ویتامین‌های A، B1، B3، B6، B12 و املاحی مثل منیزیم، مس، آهن، روی، پتاسیم و. .. به شمار می‌رود. یکی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد گوشت بوقلمون نسبت به سایر گوشت‌های سفید، ویتامین A و نقش مهم تقویت سیستم ایمنی آن است که به‌ویژه در فصل سرما، مصرف آن برای گروه‌های در خطر توصیه می‌شود.»
سردرگم تنوع یا قیمت ؟
هر چند این روزها به هر فروشگاه بزرگ و زنجیره‌ای که در اکثر محلات هم وجود دارند، مراجعه کنید، در غرفه‌های مواد گوشتی و پروتئینی انواع این محصولات آن هم در اندازه‌ها، قطعات و با مصارف متعدد را خواهید دید اما این بالا بودن تنوع لزوما به معنای بالا بودن مصرف هم نیست.
طبق آخرین ارزیابی‌های صورت گرفته، قیمت هر کیلو گرم گوشت گوساله بسته به نوع پاک کردن، 25 تا 28 هزار تومان است، هر کیلو گوشت گوسفند به‌طور میانگین و باز هم بسته به کیفیت 35 هزار تومان، هر کیلو گوشت مخلوط مرغ تقریبا 7 هزار تومان، هر کیلو گوشت شترمرغ مخلوط بین 35 تا 39 هزار تومان وهر کیلو گوشت بوقلمون تقریبا از 20 تا 25 هزار تومان برآورد شده است.
بدیهی است که با توجه به میانگین درآمد بسیاری از خانواده‌ها تصور می‌کنند باید یکی از محصولات ارزان قیمت و در عین حال حجیم را در میان محصولات گوشتی انتخاب کنند. در حالی که بررسی‌ها و تحقیقات پژوهشگران تغذیه اثبات کرده است که لزوما مصرف روزانه گوشت تاثیری در فاکتورهای سلامت ندارد.به عبارت دیگر به جای انتخاب یک نوع گوشت و مصرف آن در تمام روزهای هفته، می توان یک بسته کوچک از یک گوشت پر خاصیت‌تر و البته سالم‌تر نظیر گوشت شترمرغ را انتخاب کرد اما فقط یک بار در طول هفته از آن در وعده غذایی استفاده کرد.
به عبارت دیگر نباید کیفیت، سلامت و فوائد مواد گوشتی را فدای کمیت و تعداد دفعات پخت کرد.ضمن اینکه تا مدت‌ها قبل تصور می‌شد باید فقط و فقط از انواع گوشت قرمز در غذاهایی که نیاز به گوشت چرخ شده دارند استفاده کرد در حالی که در سالهای اخیر بسته بندی‌های چرخ شده انواع گوشت‌ها از مرغ گرفته تا شترمرغ و بوقلمون نیز به وفور در فروشگاه‌ها دیده می‌شود که این موضوع نیز می‌تواند کمکی باشد برای تغییر ذائقه‌ها و وابستگی به مصرف بیش از اندازه انواع گوشت‌های چرب قرمز.
در مجموع و با گشت کوتاهی در سوپرهای بزرگ گوشت و فروشگاه‌های معتبر می‌توان به این نتیجه رسید که علت این آمار بالای مصرف گوشت قرمز در کشور، کمبود سایر انواع گوشت‌ها نیست بلکه یک عادت اشتباه است که نسل به نسل به ما منتقل شده است.
اما شاید الان وقت آن رسیده باشد با رفتن روی ترازو و یا انداختن نگاهی به آخرین جواب آزمایش این عادت غذایی را تغییر دهیم.
ممکن است بسیاری از این افراد سالها با یک روش به خصوص غذایی روزگار گذرانده باشند و بعد از آن یک دفعه و بدون هیچ دلیلی این مشکلات از برگه آزمایش سر در آورده باشد.اما طبق نظر پزشکان و متخصصان و البته تحقیقات صورت گرفته مصرف و عادات غذایی نامناسب که در طول سالها همراه خانواده‌ها است شاید یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به این بیماری‌ها است.
آمارها نشان می‌دهد مصرف گوشت قرمز در کشور بسیار بالاتر از گوشت سفید است.
عده‌ای می‌گویند ذائقه و عده‌ای دیگر استفاده متنوع‌تر را دلیل آن می‌دانند.تا جایی که در سال 92 داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نتایج کشتار دام و میزان تولید گوشت قرمز در کشور 377 هزار تن بوده است که در مقایسه با سال 91 کاهش نیز یافته است.
اما هنوز هم این میزان با توجه به جمعیت قابل توجه بیماران مبتلا به مشکلات قلبی و چربی و غلظت خون و انواع سرطان بسیار بالا است.
گوشت قرمز یکی از مواد غذایی پر مصرف سفره‌های ایرانی است که مضرات فراوانی دارد و متاسفانه بسیاری از خانواده‌ها از آن آگاهی ندارند.
در قسمت قبلی گزارش نگاهی داشتیم به مضرات و بیماری هایی که مصرف مداوم این نوع گوشت‌ها به دنبال دارند، در این قسمت از گزارش هم مقایسه‌ای داریم بین قیمت و خواص انواع گوشت‌های مصرفی در کشور و بررسی دلایل مصرف کمتر گوشت‌های سفید و دریایی با توجه به خواص فراوانی که دارند.
تنوع بالا اما انتخاب محدود
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سالی که گذشت مصرف گوشت گاو و گوساله به نسبت گوشت گوسفند و بره کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است.این امر دلایل مختلفی دارد، دلایلی مثل افزایش قیمت گوشت گاو و گوساله و افزایش مصرف گوشت‌های منجمد وارداتی.
کارشناس نظارت و ارزیابی قسمت پروتئینی یک فروشگاه زنجیره‌ای بزرگ که نخواست نامش عنوان شود، توضیح جامعی در خصوص تنوع غرفه‌های پروتئینی و قیمت آنها ارائه می‌دهد وبه گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید:«در واقع باید گفت تا سالها قبل ما در فروشگاه‌ها و حتی سوپریهای بزرگ گوشتی و پروتئینی شاهد این چنین تنوع گسترده‌ای از محصولات گوشتی نبودیم.اما الآن و با تلاش دست اندرکاران امر می‌توان به جرات گفت برای هر ذائقه‌ای و هر بیماری که قادر به مصرف گوشت‌های مضر نیست، گوشت و مواد پروتئینی وجود دارد.»
وی ادامه می‌دهد: «در خصوص میزان مصرف این گوشت‌ها همان طور که اشاره کردید، گوشت قرمز بیشترین متقاضی را دارد.البته خود این نوع گوشت‌ها نیز به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. گوشت قرمز معمولا با گوشت گاو و گوسفند شناخته شده است. این دو گوشت جزو پرمصرف ترین انواع گوشت محسوب می‌شود و البته در میان انواع گوشت‌ها تقریبا بالاترین میزان چربی را هم دارند. چربی گوشت گوسفند بیشتر و بنابراین نرم‌تر و در نتیجه هضم راحت تری از گوشت گاو دارد ولی از نظر محتوای پروتئینی و عناصر معدنی تقریبا مشابه یکدیگر هستند.»
این کارشناس ادامه می‌دهد: «به دلیل کالری، چربی و اسید اوریک بالای این گوشت‌ها، زیاده روی در مصرف آنها در افراد مبتلا به چاقی، چربی خون، نقرس و اختلالات کلیوی توصیه نمی شود.اما با این وجود در حال حاضر انواع این گوشت‌های قرمز گوسفندی و گاو آن هم با بسته‌بندی‌های متنوع از گوشت لخم گرفته تا گردن و ماهیچه و زبان و استخوان دراین قسمت‌ها موجود است. »
او در ادامه می‌افزاید :« یکی دیگر از محصولات پروتئینی که در سالهای اخیر طرفداران زیادی را به دنبال داشته و توانسته ذائقه‌های زیادی را با خود همراه کند گوشت شتر مرغ است. هر چند گوشت شترمرغ هم در گروه گوشت‌های قرمز طبقه بندی می‌شود،اما از ارزش غذایی بسیار بالایی برخورداراست، طوری که می‌توان گفت یکی از کم چرب‌ترین و سالم‌ترین نمونه‌های گوشت قرمز در دسترس است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای گوشت‌های قرمز پرچرب خصوصا برای مصرف افراد بیمار باشد.»
خواص گوشت شتر مرغ
یک کارشناس نظارت و ارزیابی قسمت پروتئینی می‌گوید:نکته مهم در خصوص گوشت شتر مرغ این است که کالری، کلسترول و چربی آن حتی از گوشت مرغ و بوقلمون هم پایین‌تر است همچنین اسیدهای چرب غیراشباع موجود در گوشت شترمرغ هم بسیار کم است که این هم یکی دیگر از ویژگی‌های این گوشت لذیذ است. خوشبختانه در سالهای اخیر با فرهنگ سازی‌ها و البته افزایش پرورش و تولید و عرضه گوشت شترمرغ، تقاضا برای استفاده از این گوشت بیش از هر زمان دیگری وجود دارد.قسمت‌های پاک شده و مختلف این پرنده نیز در بسته بندی‌های متنوعی موجود است.»
خواص گوشت و تخم بلدرچین
وی تصریح می‌کند: «یکی دیگر از گوشت‌های سفیدی که مانند گوشت شتر مرغ مورد توجه قرار گرفته است، گوشت بلدرچین است. گوشت و تخم بلدرچین از نظر ارزش غذایی و درمانی، بسیار مورد توجه است. پروتئین این گوشت از پروتئین گوشت پرنده‌های دیگر و همین طور گوشت گوسفند و گاو، به طورمعمولی 10 تا 5 درصد بیشتر است.به معنای واقعی گوشت این پرنده منبع عظیمی از خواص مختلف است.خواصی مانند، فسفر، مس، ویتامین‌های گروه B، روی، آهن و سلنیوم است. همین طورتخم بلدرچین در مقایسه با تخم مرغ، به مراتب ارزش غذایی بالاتری داردو به خصوص برای کودکان بسیار مفید است.»
هم سفید و هم قرمز در یک گوشت
اگر چه به گفته کارشناسان مواد پروتئینی در حال حاضر محصولات گوشتی متنوعی در بازار و فروشگاه‌ها موجود است اما معرفی و آگاهی یافتن از خواص انواع این گوشت‌ها و قسمت‌های مختلف آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
محمدرضا اکبری کارشناس مسایل بهداشتی و پروتئینی به گوشت سفید مرغ و بوقلمون اشاره می‌کند و می‌گوید :«همان طور که تقریبا واضح است، گوشت مرغ از دسته گوشت‌های سفید محسوب می‌شود.چربی گوشت مرغ در قسمت‌های مختلف، متفاوت است. در ناحیه سینه بسیار کم چربی و در ناحیه ران‌ها و بال دارای مقدار چربی بیشتری است. پروتئین گوشت مرغ با گوشت قرمز برابر است اما کالری آن کمتر است و البته درصد عناصر معدنی آن مانند آهن و روی هم به زیادی گوشت قرمز نیست. مصرف گوشت مرغ برای افرادی که در دوره رژیم غذایی قرار دارند و یا مبتلا به چربی خون هستند از گوشت گاو و گوسفند مناسب‌تر است.»
اکبری تصریح می‌کند: « یکی از جالب‌ترین محصولات گوشتی، گوشت بوقلمون است.گوشت این پرنده دارای هر دو نوع گوشت سفید و قرمز است. 65 درصد گوشت بوقلمون سفید و در ناحیه سینه و 35 درصد آن تیره و در ناحیه ران‌ها قرار دارد که طعم و مزه هر کدام از این قسمت‌ها کاملا با هم متفاوت است. هریک از این گوشت‌ها از نظر طعم و مزه باهم متفاوتند.»
اما نورعلی اسلامشهری کارشناس امور دام به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: « گوشت بوقلمون از نظر حجم پخت و پز بسیار به صرفه است چرا که به دلیل بافت ویژه‌ای که دارد در هنگام پختن غذا حجم خود را از دست نمی‌دهد و به دلیل داشتن خواص فراوان و چربی پایین، در مقایسه با گوشت قرمز از اهمیت بسیاری برخوردار است و منبع خوبی از ویتامین‌های A، B1، B3، B6، B12 و املاحی مثل منیزیم، مس، آهن، روی، پتاسیم و. .. به شمار می‌رود. یکی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد گوشت بوقلمون نسبت به سایر گوشت‌های سفید، ویتامین A و نقش مهم تقویت سیستم ایمنی آن است که به‌ویژه در فصل سرما، مصرف آن برای گروه‌های در خطر توصیه می‌شود.»
سردرگم تنوع یا قیمت ؟
هر چند این روزها به هر فروشگاه بزرگ و زنجیره‌ای که در اکثر محلات هم وجود دارند، مراجعه کنید، در غرفه‌های مواد گوشتی و پروتئینی انواع این محصولات آن هم در اندازه‌ها، قطعات و با مصارف متعدد را خواهید دید اما این بالا بودن تنوع لزوما به معنای بالا بودن مصرف هم نیست.
طبق آخرین ارزیابی‌های صورت گرفته، قیمت هر کیلو گرم گوشت گوساله بسته به نوع پاک کردن، 25 تا 28 هزار تومان است، هر کیلو گوشت گوسفند به‌طور میانگین و باز هم بسته به کیفیت 35 هزار تومان، هر کیلو گوشت مخلوط مرغ تقریبا 7 هزار تومان، هر کیلو گوشت شترمرغ مخلوط بین 35 تا 39 هزار تومان وهر کیلو گوشت بوقلمون تقریبا از 20 تا 25 هزار تومان برآورد شده است.
بدیهی است که با توجه به میانگین درآمد بسیاری از خانواده‌ها تصور می‌کنند باید یکی از محصولات ارزان قیمت و در عین حال حجیم را در میان محصولات گوشتی انتخاب کنند. در حالی که بررسی‌ها و تحقیقات پژوهشگران تغذیه اثبات کرده است که لزوما مصرف روزانه گوشت تاثیری در فاکتورهای سلامت ندارد.به عبارت دیگر به جای انتخاب یک نوع گوشت و مصرف آن در تمام روزهای هفته، می توان یک بسته کوچک از یک گوشت پر خاصیت‌تر و البته سالم‌تر نظیر گوشت شترمرغ را انتخاب کرد اما فقط یک بار در طول هفته از آن در وعده غذایی استفاده کرد.
به عبارت دیگر نباید کیفیت، سلامت و فوائد مواد گوشتی را فدای کمیت و تعداد دفعات پخت کرد.ضمن اینکه تا مدت‌ها قبل تصور می‌شد باید فقط و فقط از انواع گوشت قرمز در غذاهایی که نیاز به گوشت چرخ شده دارند استفاده کرد در حالی که در سالهای اخیر بسته بندی‌های چرخ شده انواع گوشت‌ها از مرغ گرفته تا شترمرغ و بوقلمون نیز به وفور در فروشگاه‌ها دیده می‌شود که این موضوع نیز می‌تواند کمکی باشد برای تغییر ذائقه‌ها و وابستگی به مصرف بیش از اندازه انواع گوشت‌های چرب قرمز.
در مجموع و با گشت کوتاهی در سوپرهای بزرگ گوشت و فروشگاه‌های معتبر می‌توان به این نتیجه رسید که علت این آمار بالای مصرف گوشت قرمز در کشور، کمبود سایر انواع گوشت‌ها نیست بلکه یک عادت اشتباه است که نسل به نسل به ما منتقل شده است.
اما شاید الان وقت آن رسیده باشد با رفتن روی ترازو و یا انداختن نگاهی به آخرین جواب آزمایش این عادت غذایی را تغییر دهیم.
