صنعت دام پروری در جهان دومین مصرف کننده بزرگ آنتی بیوتیک محسوب می شود. استفاده گسترده از این داروها در دام پزشکی، به منظور پیشگیری، کنترل، درمان بیماری و ارتقای رشد دام و طیور از دهه 1960 شروع شد.
اگر چه استفاده از آنتی بیوتیک ها در حیوانات همانند انسان ها موجب بهبودی دام می شود، اما استفاده نادرست و بی رویه آن، سلامت عمومی را به خطر می اندازد؛ بنابراین برای حفظ سلامتی دام و انسان باید مصرف این داروها در دام با نظارت کارشناسان دام پزشکی انجام شود، این در حالی است که بسیاری از دامداران برای کاهش هزینه ها و سرعت بخشیدن به بهبودی دام، بدون حضور یا مشورت کارشناسان از این داروها استفاده می کنند و گاهی بدون در نظر گرفتن زمان مورد نیاز برای دفع باقی مانده دارویی از بدن دام، اقدام به کشتار می کنند و این مسئله می تواند پیامدهای منفی در سلامت مصرف کنندگان بر جای بگذارد.
ضعف دام پزشکی یا بی توجهی دامداران؟
البته دامداران هم در این میان صحبت هایی خواندنی دارند. «نودهی» یکی از دامدارانی است که از نظارت ضعیف شبکه های دام پزشکی گلایه مند است و می گوید: برای این که بتوانم دام های سالم و زنده داشته باشم، از یک دام پزشک خواسته ام که به طور ماهانه بر وضعیت سلامت دام ها و نحوه مصرف آنتی بیوتیک ها نظارت کند.وی اظهار می دارد: متأسفانه گاهی چنین به نظر می رسد که دام پزشکی به جای پیشگیری از بروز مشکلات، تنها روند درمان را سرلوحه کار قرار می دهد که این مسئله علاوه بر افزایش هزینه ها سلامت جامعه را نیز به خطر می اندازد.
وی خاطر نشان می کند: در حال حاضر بیشتر دامداران استان در کاربرد دارو و هورمون ها برای درمان یا پرورش دام خود به شکل مستقل عمل می کنند، زیرا بارها بیماری دام را به اداره های دام پزشکی اعلام کرده اند اما متأسفانه کارشناسان آن ها برای بازدید مراجعه نکرده اند.
اما یکی از دامداران که بر اثر بی اطلاعی از نحوه استفاده های دارویی، تاکنون برای درمان دام های بیمار خود حضور دام پزشک را ضروری نمی دانسته است، بیان می کند: در گذشته با هر مرتبه بیمار شدن دام، به تهیه و تزریق آنتی بیوتیک اقدام می کردم و از عوارض آن بی اطلاع بودم.
وی که تمایلی به درج نام خود در روزنامه ندارد، می افزاید: زمانی که تعدادی از دام ها را برای کشتار به کشتارگاه بردم، کارشناسان دام پزشکی پس از نظارت و معاینه دام، مانع کشتار این دام ها شدند و علت آن را تزریق بی رویه دارو و وجود باقی مانده آن در بدن دام ها اعلام کردند.
وی خاطر نشان می کند: اگر چه کشتار دام های من در آن روز انجام نشد و باعث شد خساراتی را متحمل شوم اما از وجود این گونه مشکلات مطلع شدم.به گفته وی، برای این که دامداران ناخواسته متحمل هزینه های اضافی مثل این مورد نشوند، بهتر است که کارشناسان دام پزشکی علاوه بر نظارت های ماهانه بر دامداری ها، این گونه اطلاع رسانی ها را نیز داشته باشند. وی اضافه می کند: به طور حتم، دامداران زیادی در استان وجود دارند که هنوز از عوارض باقی مانده داروها در بدن دام و تأثیر آن بر سلامت انسان بی اطلاع هستند که باید چاره ای برای آن اندیشیده شود.
خطر ورود باقی مانده سموم و داروها به چرخه غذایی انسان
اگر استفاده از دارو براساس تجویز دام پزشکان و با توجه به نوع بیماری های دامی نباشد، علاوه بر ایجاد مشکلاتی برای دام، سلامت انسان را نیز به خطر می اندازد.
«شجاعی» یک کارشناس دام پزشکی در این باره می گوید: زمانی که دارویی به دام و طیور تزریق یا خورانده می شود، اگر مقداری از این دارو در بدن دام و طیور باقی بماند، این باقی مانده دارویی به عنوان یک ماده مضر، سلامت انسان را تحت تأثیر قرار می دهد.
وی با اشاره به این که مصرف حجم وسیع داروها به ویژه آنتی بیوتیک ها بیشتر در برخی دامداری ها و مرغداری های صنعتی مشاهده می شود، تصریح می کند: لازم است دوز مصرفی این داروها به منظور حفظ سلامت دام و متعاقب آن، سلامتی انسان ها، به طور دقیق رعایت شود.
وی کم توجهی به کنترل فرآورده های غذایی با منشاء دامی را عاملی برای ورود آلاینده های شیمیایی و باقی مانده سموم و داروها به چرخه غذایی انسان می داند و اظهار می دارد: متأسفانه برطرف کردن عوارض این مسئله و حذف این مواد از غذا بسیار مشکل و پرهزینه است.
به گفته وی، اگر چه مصرف دارو در هنگام نیاز، سلامت دام و طیور را تضمین می کند اما همین دارو چنان چه در زمان نامناسب یا با دوز بیش از اندازه تجویز شده باشد، می تواند بر مصرف کننده گوشت آن ها تأثیرگذار باشد.
وی به تأثیر نامطلوب باقی مانده آنتی بیوتیک های موجود در بدن دام و طیور بر سلامتی جامعه اشاره می کند و می گوید: علت این که برخی از افراد هنگام سرماخوردگی با مصرف داروهای آنتی بیوتیک هم بهبود پیدا نمی کنند، این است که از فرآورده های دامی استفاده کرده اند که هنوز باقی مانده های دارویی یعنی انواع آنتی بیوتیک ها در بدن آن ها وجود داشته است که اکنون بدن آن ها نسبت به آنتی بیوتیک مقاومت پیدا کرده است و این داروها در بهبودی آن ها تأثیری ندارد.
«شجاعی» اضافه می کند: مطالعاتی که در سال های اخیر انجام شده است، نشان می دهدکه باقی مانده های دارویی بیشتر در کبد و کلیه تجمع می کند و مصرف این فرآورده ها سلامت انسان را تحت تأثیر قرار می دهد.
وی با ادعای این که هنوز هم در بعضی از مرغداری ها از داروهای غیرمجاز استفاده می شود، خاطر نشان می کند: اگر چه در سال های اخیر، نظارت ها از سوی دام پزشکی افزایش یافته اما لازم است این نظارت ها به شکل مستمر ادامه داشته باشد.
«توحیدی» یکی دیگر از دست اندرکاران پرورش دام با یادآوری شعار «پیشگیری بهتر از درمان است»، می گوید: برای این که دامداران و مرغداران مجبور به استفاده بی رویه از داروهای آنتی بیوتیک یا بعضی داروهای غیرمجاز و ممنوع نباشند، بهتر است که بهداشت کامل محیط های نگهداری و پرورش دام و طیور رعایت شود.
به گفته وی، اگر چه نظارت بر تولید فرآورده های دامی توسط دام پزشکان و کارشناسان بهداشت و تغذیه انجام می شود اما با توجه به حجم مصرف دارویی که در دامداری ها و مرغداری ها وجود دارد، باید نظارت ها و کنترل کشتار با دقت و تعداد بیشتری انجام شود، زیرا متعاقب یک بی احتیاطی برای کشتار دام، سلامت انسان به خطر می افتد. وی معتقد است: نظارت های دام پزشکی باید به قدری مستمر و دقیق باشد که تا زمانی که اثر داروی مصرفی در دام وجود دارد، از کشتار آن جلوگیری شود.
آنتی بیوتیک به اشتباه هورمون تلقی می شود
اگر چه استفاده دارو در هنگام نیاز می تواند سلامت دام و طیور را تضمین کند اما اگر مدت زمان مورد نیاز برای دفع آن رعایت نشود، بر سلامتی مصرف کنندگان این فرآورده ها اثر منفی خواهد گذاشت.
مدیر شبکه دام پزشکی شهرستان بجنورد با اظهار این که آنتی بیوتیک مصرفی در بدن دام و طیور 7 روز ماندگاری دارد، می گوید: پیش از کشتار دام و طیور، این دوره زمانی باید سپری شود تا آنتی بیوتیک مصرفی از بدن آن ها حذف شود.
دکتر «رضا رحیمی» می افزاید: به لحاظ قوانین تجویز و مصرف دارو برای پیشگیری یا برای درمان، در مصرف آنتی بیوتیک ها باید دوره زمانی آن بگذرد تا اثر دارو از بدن دام و طیور خارج شود و گوشت آن ها قابل مصرف باشد.
به گفته وی، آنتی بیوتیکی که در طیور به عنوان پیشگیری، درمان و مکمل رشد مورد استفاده قرار می گیرد، به اشتباه هورمون تلقی می شود.وی رعایت بهداشت کامل در مرغداری ها را از عوامل مؤثر در کاهش مصرف آنتی بیوتیک برای طیور می داند و تأکید می کند: محیط مرغداری باید بهداشتی و عاری از هر گونه آلودگی باشد تا نیاز به آنتی بیوتیک کاهش یابد.
وی اظهار می دارد: در حال حاضر نیز سازمان دام پزشکی نظارت کافی بر کشتار دارد یعنی با نمونه برداری از گوشت و تأیید سلامت آن، گواهی برای کشتار را صادر می کند.
وی تصریح می کند: وجود باقی مانده دارویی در فرآورده های دامی باعث مقاومت دارویی در انسان می شود، یعنی در صورت نیاز به مصرف آنتی بیوتیک در انسان، بدن در برابر این دارو مقاومت می کند و بهبودی بیمار را به تأخیر می اندازد. به گفته وی، به دلیل اهمیت ویژه ای که به مصرف درست و به موقع آنتی بیوتیک و سپری شدن دوره آن داده می شود، سالانه 2 تا 3 بار طرح ملی پایش باقی مانده دارویی در کشور اجرا می شود. دکتر «رحیمی» اضافه می کند: سال گذشته طرح پایش باقی مانده دارویی در گوشت مرغ، گوشت قرمز، تخم مرغ، ماهی و شیر در استان انجام شد.
اگر چه استفاده از آنتی بیوتیک ها در حیوانات همانند انسان ها موجب بهبودی دام می شود، اما استفاده نادرست و بی رویه آن، سلامت عمومی را به خطر می اندازد؛ بنابراین برای حفظ سلامتی دام و انسان باید مصرف این داروها در دام با نظارت کارشناسان دام پزشکی انجام شود، این در حالی است که بسیاری از دامداران برای کاهش هزینه ها و سرعت بخشیدن به بهبودی دام، بدون حضور یا مشورت کارشناسان از این داروها استفاده می کنند و گاهی بدون در نظر گرفتن زمان مورد نیاز برای دفع باقی مانده دارویی از بدن دام، اقدام به کشتار می کنند و این مسئله می تواند پیامدهای منفی در سلامت مصرف کنندگان بر جای بگذارد.
ضعف دام پزشکی یا بی توجهی دامداران؟
البته دامداران هم در این میان صحبت هایی خواندنی دارند. «نودهی» یکی از دامدارانی است که از نظارت ضعیف شبکه های دام پزشکی گلایه مند است و می گوید: برای این که بتوانم دام های سالم و زنده داشته باشم، از یک دام پزشک خواسته ام که به طور ماهانه بر وضعیت سلامت دام ها و نحوه مصرف آنتی بیوتیک ها نظارت کند.وی اظهار می دارد: متأسفانه گاهی چنین به نظر می رسد که دام پزشکی به جای پیشگیری از بروز مشکلات، تنها روند درمان را سرلوحه کار قرار می دهد که این مسئله علاوه بر افزایش هزینه ها سلامت جامعه را نیز به خطر می اندازد.
وی خاطر نشان می کند: در حال حاضر بیشتر دامداران استان در کاربرد دارو و هورمون ها برای درمان یا پرورش دام خود به شکل مستقل عمل می کنند، زیرا بارها بیماری دام را به اداره های دام پزشکی اعلام کرده اند اما متأسفانه کارشناسان آن ها برای بازدید مراجعه نکرده اند.
اما یکی از دامداران که بر اثر بی اطلاعی از نحوه استفاده های دارویی، تاکنون برای درمان دام های بیمار خود حضور دام پزشک را ضروری نمی دانسته است، بیان می کند: در گذشته با هر مرتبه بیمار شدن دام، به تهیه و تزریق آنتی بیوتیک اقدام می کردم و از عوارض آن بی اطلاع بودم.
وی که تمایلی به درج نام خود در روزنامه ندارد، می افزاید: زمانی که تعدادی از دام ها را برای کشتار به کشتارگاه بردم، کارشناسان دام پزشکی پس از نظارت و معاینه دام، مانع کشتار این دام ها شدند و علت آن را تزریق بی رویه دارو و وجود باقی مانده آن در بدن دام ها اعلام کردند.
وی خاطر نشان می کند: اگر چه کشتار دام های من در آن روز انجام نشد و باعث شد خساراتی را متحمل شوم اما از وجود این گونه مشکلات مطلع شدم.به گفته وی، برای این که دامداران ناخواسته متحمل هزینه های اضافی مثل این مورد نشوند، بهتر است که کارشناسان دام پزشکی علاوه بر نظارت های ماهانه بر دامداری ها، این گونه اطلاع رسانی ها را نیز داشته باشند. وی اضافه می کند: به طور حتم، دامداران زیادی در استان وجود دارند که هنوز از عوارض باقی مانده داروها در بدن دام و تأثیر آن بر سلامت انسان بی اطلاع هستند که باید چاره ای برای آن اندیشیده شود.
خطر ورود باقی مانده سموم و داروها به چرخه غذایی انسان
اگر استفاده از دارو براساس تجویز دام پزشکان و با توجه به نوع بیماری های دامی نباشد، علاوه بر ایجاد مشکلاتی برای دام، سلامت انسان را نیز به خطر می اندازد.
«شجاعی» یک کارشناس دام پزشکی در این باره می گوید: زمانی که دارویی به دام و طیور تزریق یا خورانده می شود، اگر مقداری از این دارو در بدن دام و طیور باقی بماند، این باقی مانده دارویی به عنوان یک ماده مضر، سلامت انسان را تحت تأثیر قرار می دهد.
وی با اشاره به این که مصرف حجم وسیع داروها به ویژه آنتی بیوتیک ها بیشتر در برخی دامداری ها و مرغداری های صنعتی مشاهده می شود، تصریح می کند: لازم است دوز مصرفی این داروها به منظور حفظ سلامت دام و متعاقب آن، سلامتی انسان ها، به طور دقیق رعایت شود.
وی کم توجهی به کنترل فرآورده های غذایی با منشاء دامی را عاملی برای ورود آلاینده های شیمیایی و باقی مانده سموم و داروها به چرخه غذایی انسان می داند و اظهار می دارد: متأسفانه برطرف کردن عوارض این مسئله و حذف این مواد از غذا بسیار مشکل و پرهزینه است.
به گفته وی، اگر چه مصرف دارو در هنگام نیاز، سلامت دام و طیور را تضمین می کند اما همین دارو چنان چه در زمان نامناسب یا با دوز بیش از اندازه تجویز شده باشد، می تواند بر مصرف کننده گوشت آن ها تأثیرگذار باشد.
وی به تأثیر نامطلوب باقی مانده آنتی بیوتیک های موجود در بدن دام و طیور بر سلامتی جامعه اشاره می کند و می گوید: علت این که برخی از افراد هنگام سرماخوردگی با مصرف داروهای آنتی بیوتیک هم بهبود پیدا نمی کنند، این است که از فرآورده های دامی استفاده کرده اند که هنوز باقی مانده های دارویی یعنی انواع آنتی بیوتیک ها در بدن آن ها وجود داشته است که اکنون بدن آن ها نسبت به آنتی بیوتیک مقاومت پیدا کرده است و این داروها در بهبودی آن ها تأثیری ندارد.
«شجاعی» اضافه می کند: مطالعاتی که در سال های اخیر انجام شده است، نشان می دهدکه باقی مانده های دارویی بیشتر در کبد و کلیه تجمع می کند و مصرف این فرآورده ها سلامت انسان را تحت تأثیر قرار می دهد.
وی با ادعای این که هنوز هم در بعضی از مرغداری ها از داروهای غیرمجاز استفاده می شود، خاطر نشان می کند: اگر چه در سال های اخیر، نظارت ها از سوی دام پزشکی افزایش یافته اما لازم است این نظارت ها به شکل مستمر ادامه داشته باشد.
«توحیدی» یکی دیگر از دست اندرکاران پرورش دام با یادآوری شعار «پیشگیری بهتر از درمان است»، می گوید: برای این که دامداران و مرغداران مجبور به استفاده بی رویه از داروهای آنتی بیوتیک یا بعضی داروهای غیرمجاز و ممنوع نباشند، بهتر است که بهداشت کامل محیط های نگهداری و پرورش دام و طیور رعایت شود.
به گفته وی، اگر چه نظارت بر تولید فرآورده های دامی توسط دام پزشکان و کارشناسان بهداشت و تغذیه انجام می شود اما با توجه به حجم مصرف دارویی که در دامداری ها و مرغداری ها وجود دارد، باید نظارت ها و کنترل کشتار با دقت و تعداد بیشتری انجام شود، زیرا متعاقب یک بی احتیاطی برای کشتار دام، سلامت انسان به خطر می افتد. وی معتقد است: نظارت های دام پزشکی باید به قدری مستمر و دقیق باشد که تا زمانی که اثر داروی مصرفی در دام وجود دارد، از کشتار آن جلوگیری شود.
آنتی بیوتیک به اشتباه هورمون تلقی می شود
اگر چه استفاده دارو در هنگام نیاز می تواند سلامت دام و طیور را تضمین کند اما اگر مدت زمان مورد نیاز برای دفع آن رعایت نشود، بر سلامتی مصرف کنندگان این فرآورده ها اثر منفی خواهد گذاشت.
مدیر شبکه دام پزشکی شهرستان بجنورد با اظهار این که آنتی بیوتیک مصرفی در بدن دام و طیور 7 روز ماندگاری دارد، می گوید: پیش از کشتار دام و طیور، این دوره زمانی باید سپری شود تا آنتی بیوتیک مصرفی از بدن آن ها حذف شود.
دکتر «رضا رحیمی» می افزاید: به لحاظ قوانین تجویز و مصرف دارو برای پیشگیری یا برای درمان، در مصرف آنتی بیوتیک ها باید دوره زمانی آن بگذرد تا اثر دارو از بدن دام و طیور خارج شود و گوشت آن ها قابل مصرف باشد.
به گفته وی، آنتی بیوتیکی که در طیور به عنوان پیشگیری، درمان و مکمل رشد مورد استفاده قرار می گیرد، به اشتباه هورمون تلقی می شود.وی رعایت بهداشت کامل در مرغداری ها را از عوامل مؤثر در کاهش مصرف آنتی بیوتیک برای طیور می داند و تأکید می کند: محیط مرغداری باید بهداشتی و عاری از هر گونه آلودگی باشد تا نیاز به آنتی بیوتیک کاهش یابد.
وی اظهار می دارد: در حال حاضر نیز سازمان دام پزشکی نظارت کافی بر کشتار دارد یعنی با نمونه برداری از گوشت و تأیید سلامت آن، گواهی برای کشتار را صادر می کند.
وی تصریح می کند: وجود باقی مانده دارویی در فرآورده های دامی باعث مقاومت دارویی در انسان می شود، یعنی در صورت نیاز به مصرف آنتی بیوتیک در انسان، بدن در برابر این دارو مقاومت می کند و بهبودی بیمار را به تأخیر می اندازد. به گفته وی، به دلیل اهمیت ویژه ای که به مصرف درست و به موقع آنتی بیوتیک و سپری شدن دوره آن داده می شود، سالانه 2 تا 3 بار طرح ملی پایش باقی مانده دارویی در کشور اجرا می شود. دکتر «رحیمی» اضافه می کند: سال گذشته طرح پایش باقی مانده دارویی در گوشت مرغ، گوشت قرمز، تخم مرغ، ماهی و شیر در استان انجام شد.
مشکل آنتی بیوتیکی در استان نداریم
وی خاطر نشان می کند: از آن جایی که آنتی بیوتیک بیشتر در دامداری های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد، در استان از نظر آنتی بیوتیکی مشکلی نداریم زیرا تعداد دامداری های صنعتی در استان محدود است و دامداران روستایی نیز به سمت مصرف این داروها نمی روند.
وی خاطر نشان می کند: برای گله های طیوری هم که بیمار باشند، توسط دام پزشک دولتی اجازه کشتار داده نمی شود یعنی قبل از هر کشتار، نظارت و تأییدیه سلامت آن ها باید صادر شود و از طرف دیگر، تمام داروهایی که در طیور استفاده می شود باید ثبت شود تا هنگام کشتار، این اطلاعات ارائه شود و اگر این اطلاعات ارائه نشود، اجازه کشتار داده نمی شود.
دوره منع کاربرد رعایت شود
در همین حال، رئیس اداره بهداشت و مبارزه با بیماری های طیور و زنبور عسل اداره کل دام پزشکی خراسان شمالی نیز می گوید: باقی مانده های دارویی که ممکن است برای سلامت انسان مضر باشد، می تواند در انسان عامل سرطان زا، ایجاد کننده جهش های ژنی، ناقص الخلقه زایی، آلرژی و یا مسمومیت باشد.
دکتر «فرزین حسینی» می افزاید: داروها در دام و طیور به منظور پیشگیری و درمان بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد که در این میان، داروهای آنتی بیوتیک اهمیت و کاربرد بیشتری دارد، زیرا به طور مشترک بین انسان و دام مصرف می شود.
وی به مرغداران توصیه می کند: از مصرف داروها بدون مشورت و تجویز دام پزشک خودداری و دوره منع کاربرد آن ها را رعایت کنند.
به گفته وی، سال گذشته برای اطمینان از سلامت فرآورده های خام دامی در استان طرح پایش باقی مانده دارویی، سموم، فلزات سنگین و مواد شیمیایی دیگر انجام شد.
وی خاطر نشان می کند: برای گله های طیوری هم که بیمار باشند، توسط دام پزشک دولتی اجازه کشتار داده نمی شود یعنی قبل از هر کشتار، نظارت و تأییدیه سلامت آن ها باید صادر شود و از طرف دیگر، تمام داروهایی که در طیور استفاده می شود باید ثبت شود تا هنگام کشتار، این اطلاعات ارائه شود و اگر این اطلاعات ارائه نشود، اجازه کشتار داده نمی شود.
دوره منع کاربرد رعایت شود
در همین حال، رئیس اداره بهداشت و مبارزه با بیماری های طیور و زنبور عسل اداره کل دام پزشکی خراسان شمالی نیز می گوید: باقی مانده های دارویی که ممکن است برای سلامت انسان مضر باشد، می تواند در انسان عامل سرطان زا، ایجاد کننده جهش های ژنی، ناقص الخلقه زایی، آلرژی و یا مسمومیت باشد.
دکتر «فرزین حسینی» می افزاید: داروها در دام و طیور به منظور پیشگیری و درمان بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد که در این میان، داروهای آنتی بیوتیک اهمیت و کاربرد بیشتری دارد، زیرا به طور مشترک بین انسان و دام مصرف می شود.
وی به مرغداران توصیه می کند: از مصرف داروها بدون مشورت و تجویز دام پزشک خودداری و دوره منع کاربرد آن ها را رعایت کنند.
به گفته وی، سال گذشته برای اطمینان از سلامت فرآورده های خام دامی در استان طرح پایش باقی مانده دارویی، سموم، فلزات سنگین و مواد شیمیایی دیگر انجام شد.
