خبرگزاری فارس: چهره ماندگار دامپزشکی و استاد ممتاز دانشگاه تهران گفت: حرفه دامپزشکی در تمام طول تاریخ کشور محترم و تاثیرگذار بوده است.
حسن تاجبخش استاد دانشگاه تهران که در شهریور 1387 به درجه بازنشستگی نائل آمده، متولد 1316 تهران است که سال 1335 وارد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شده و در سال 1340 دکترای خود را دریافت کرده، سپس راهی پاریس شده و از سال 1965 تا 1968 تخصص میکروبیولوژی و ایمونولوژی گرفته و یک سال نیز به دعوت دانشگاه بریستون انگلستان دوره تخصص گذرانده است.
تاجبخش در حال حاضر عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران بوده و در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران نیز تدریس می‌کند.
وی از سال 1355 به رتبه استادی تمام رسیده و در طول فعالیت خود 20 جلد کتاب دانشگاهی ، 300 مقاله علمی و بیش از 30 پایان‌نامه دکتری دامپزشکی زیر نظر وی گذرانده شده است.
وی در سال 1380 از طرف صدا وسیما به عنوان چهره ماندگار دامپزشکی کشور معرفی و تقدیر شد.
به مناسبت روز ملی دامپزشکی خدمت چهره ماندگار دامپزشکی در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران رسیدیم و با وی گفت‌وگوی مفصلی در مورد اهمیت حرفه دامپزشکی و تجربیات این استاد فرهیخته انجام دادیم.
این گفت وگو در اتاق استاد در دانشکده دامپزشکی تهران، جایی که بیشتر شبیه آزمایشگاه بود تا اتاق استراحت و در آن انواع تجهیزات ویژه کار دامپزشکی و آزمایشگاهی قرار داشت.
بر دیوار اتاق تصویر استاد در پوستری به مناسبت بزرگداشت ایشان توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی چاپ شده بود، به چشم می‌خورد، زیر شیشه میز ساده و قدیمی تصویر دانشجویان دامپزشکی که در کنار استادشان ایستاده‌اند.
حسن تاجبخش در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، در پاسخ به این پرسش که چرا 14 مهر به عنوان روز دامپزشکی انتخاب شده،بیان داشت: بنده در سال 1368مشغول نوشتن تاریخ دامپزشکی ایران در دو بخش ایران باستان و همچنین دوره دامپزشکی در ایران اسلامی بودم و به مدت 10 سال شبانه‌روزی کار می‌کردم. در سال 68 عده‌ای از دانشجویان آن موقع دانشکده برای گرامیداشت این حرفه پیشنهاد کردند روزی از سال را به عنوان روز دامپزشکی انتخاب و به جامعه معرفی کنیم.
وی افزود: آن موقع آنقدر دانشکده‌های دامپزشکی قارچ‌گونه سبز نشده بودند و حرفه دامپزشکی قدر و اهمیت داشت.
تاجبخش افزود: مشغول نوشتن کتاب بودم که متوجه شدم هر یک از روزهای ماه نام مخصوصی دارد به عنوان مثال 16 هر ماه «مهرروز» یا روز فرشته مهر نام داشت که وقتی روز 16 ماه با ماه مهر مصادف می‌شد، روز مهرگان یا روز مهر و ماه نامیده می‌شد و در این روز در ایران باستان جشن و سرور برگزار می‌شد.
14 مهر روز حفاظت از حیوان
تاجبخش افزود: روز 14 هر ماه گئوس‌روس یا گائوس‌روس یا گوش‌روز مربوط به فرشته گائوس یا فرشته دروازه‌ها یا فرشته نگاه‌دارنده حیوانات و سلامت حیوانات و کودکان نام داشت. 14 هر ماه چنین روزی بود و 14 روز مهر روز مبارکی بود که در فرهنگ ایران اسلامی نیز عدد 14 به خاطر 14 معصوم مورد علاقه مردم و همچنین با آغاز سال تحصیلی جدید و آغاز سال زراعی جدید مقارن است.
وی افزود: در یادداشت‌های مرحوم دکتر معین صاحب لغتنامه معین در مقاله‌ای در انجمن فرانسه به سال 1325 منتشر شده بود که به نقل از رساله علامه فیض کاشانی حدیثی از قول حضرت امام صادق (ع) نقل شده بود که در اهمیت روز 14 ماه مهر سخنانی آورده بود.
وی افزود: برای نوشتن کتاب تاریخ دامپزشکی ایران بیش از دو هزار فیش تهیه کرده و هر مساله‌ای در مورد حیوان وبیولوژی حیوانات یافتم یادداشت کردم که سه سال فیش‌برداری انجام شد که در حین فیش‌برداری به کتاب بستان‌العارفین عبید حعفر محدث در قرن پنجم رسیدم که عین حدیث علامه فیض کاشانی در قرن 11 را آورده بود که فردی نزد امام جعفر صادق آمده و سوال می‌شود که آیا می‌دانی روز چیست ، وی گفته بود نمی‌دانم، اما پارسیان روز 14 مهر را برای روز نگهداری از حیوانات و دیدار دوستان مبارک می‌دانند.
استاد دامپزشکی گفت: این روز به عنوان روز ملی دامپزشکی انتخاب شد که هم ریشه در تاریخ تمدن ایرانی و هم اسلامی دارد.
تاجبخش بیان داشت: از سال 1369 این پیشنهاد به مجلس ارائه شد و سپس در شورای نامگذاری تصویب و وارد تقویم ملی ایرانیان شد و در 14 مهر ماه دامپزشکان و خانواده‌هاشان در جشن شرکت کرده و این روز را گرامی می‌دارند.
استاد ممتاز دانشگاه تهران در مورد اهمیت حرفه دامپزشکی گفت: حرفه‌ای که در تمام تاریخ بوده و اهمیت بسیار والایی دارد و اگر کسی از روز نادانی و جهل به این حرفه یا سایر حرفه‌ها نیشخند بزند، از نادانی و حماقت خودش است وگرنه دامپزشکی در فرانسه ،آمریکا و انگلیس رشته بسیار مشکل است، به گونه‌ای که برای پزشکی کنکور وجود ندارد، اما برای دامپزشکی که درآمد بالایی نیز برخوردار است ، بعد از ورود به دانشگاه کنکور پرمیت یا اجازه ورود می‌گذارند، زیرا داوطلب زیاد و ظرفیت پذیرش کم است.
50 درصد بیماریهای انسان و دام مشترک است
تاجبخش با اشاره به اینکه انسان سر سلسله حیوان است و حیوان دوپایی است که فرشته نیست، افزود: حدود 1300 بیماری وجود دارد که مهم‌ترین آنها در انسان مانند سل، تب مالت است و مهم‌ترین بیماریهای حیوان مانند هاری، سالمونلوزها ، حصبه‌ها ، شبه حصبه، مشمشه که دردناکترین بیماری حیوان است و برخی بیماری‌ها به طور مشترک بین انسان و دام وجود بروز می‌کند.
وی در پاسخ به اینکه چرا بیماری دامی به اسم مشمشه به معنی زردآلو معروف است، گفت: به خاطر اینکه غده‌های لنفاوی زردرنگ چرکین در حیوان پدید می‌آید که شبیه زردآلو است.
تاجبخش افزود: در بیماریهای مشترک مانند تب مالت که منشاء آن حیوان است، اگر تمام پزشکان جمع شوند و انسان‌ها را معالجه کنند، باز هم آدمها تب مالت می‌گیرند، چون با معلول برخورد شده و از علت بیماری یعنی دام غفلت شده است، تا زمانی که از شیر بز و گوسفند یا میش آلوده و یا اسب و خوک استفاده شود، این بیماری وجود دارد و بنابراین باید منشاء بیماری در حیوان از بین برود و این اهمیت حرفه دامپزشکی را می‌رساند.
وی افزود: ته کیسه اپیدمی و همه گیری حیوان است که باید فرآورده سالم مانند شیر، گوشت و تخم مرغ زیر نظر دامپزشکان تولید شده، تا انسان مبتلا به بیماری نشود.
وی افزود: مهم‌ترین غذاهای انسان منشاء حیوانی داشته و غذاهای پروتئینی مانند گوشت، لبنیان، تخم‌مرغ، ماهی، مرغ از مهم‌ترین غذاهای انسانی به شمار می‌روند که در عین حال در صورت عدم رعایت بهداشتی می‌توانند منشاء بسیاری از بیماری‌ها باشند، اما تلاش دامپزشکان باعث می‌شود این غذاها به طور سالم به دست افراد جامعه برسد.
تاجبخش مسمومیت غذایی در تابستان را یکی از مهم‌ترین عوامل بیماری انسان‌ها دانست و گفت: برای سلامت غذا باید تولیدات دامی سالم تحویل جامعه شود.
دامپروری ثروت لایزال ایران
استاد ممتاز دانشکده دامپزشکی افزود: دامپروری از قدیم ثروت لایزال ایرانیان بوده و حتی یک موقع بالاتر از نفت بود و این کشور بیش از 8 هزار سال سابقه تمدن دارد در حالی که نفت نزدیک 80 سال پیدا شده و نمی‌تواند ثروت لایزال شمرده شود، زیرا تمام شدنی است، اما دامپروری واقعا ثروت لایزالی است که در سراسر کشور وجود دارد و باید از این صنعت حفاظت کرد.
* حیوان هم قوم و خویش و حشر و نشر دارد
تاجبخش همچنین با اشاره به آیه‌ای از قرآن «و ما من دابه فی الارض ولا طایر یطیر بجناحیه الا امم امثالکم ما فرطنا فی الکتاب من شیء ثم الی ربهم یحشرون» که هیچ جنبنده‌ای در زمین و هیچ پرنده‌ای در آسمان نیست مگر این که قوم‌هایی مانند انسان‌ها دارند و در کتاب آفرینش خداوند از هیچ چیز فروگذار نکرده و همه انسان‌ها و حیوانات حشر دارند، همان گونه که خداوند در قرآن فرموده: «واذا الوحوش حشرت» یعنی حیوانات نیز مانند انسان در قیامت برانگیخته میشوند.
وی با اشاره به رساله اسبوعیه ابوعلی سینا گفت: گرچه تناسخ در اسلام رد شده، اما حیوانات نیز همانند انسان‌ها دارای امت هستند و در قرآن آمده است «امم امثالکم» یعنی حیوانات هم مانند انسان قوم و خویش دارند.
وی افزود: ناصر خسرو نیز گوید، خویشان تو اند حیوان یعنی او هم جان دارد و هم خویش .
همه حیوانات اثر یک نقاش
این استاد دامپزشکی افزود: تمام حیوانات را از ابتدایی‌ترین موجود مانند باکتری یوکاریوت گویند که در باکتری پروکاریوت یا حیوانات ابتدایی هستند که همه اینها دارای جان بوده و اگر بتوان مورچه‌ای را بزرگ فرض کرد، مثل آدم زندگی می‌کنند و زیرا همه جانداران از باکتری گرفته تا بزرگترین حیوان همه نقش‌های متفاوتی از یک نقاش بزرگ یعنی صانع پروردگار به دست آمده‌اند و انسان حق ندارد کل جهان را از آن خود بداند، یوانات هم حق دارند.
فقیه و بیطار
وی افزود: همه این حیوانات مانند انسان جان دارند و حرفه دامپزشکی خدمت به حیوانات و جلوگیری از دردهای آنان است و در طول تاریخ علمای بزرگ حرفه بیطاری داشته‌اند.
وی با اشاره به کتاب آقابزرگ تهران گفت: در هویزه دو تن از علمای بزرگ هم فقیه بوده و هم به شغل بیطاری مشغول بوده‌اند و همانگونه که طبیب در مقابل بیمار ضامن است، بیطار نیز در مقابل حیوان ضامن است.
تاجبخش با اشاره به حدیثی از حضرت علی(ع) گفت: طبق این حدیث بیطار نیز ضامن است یعنی در مقابل مداوای حیوان باید نهایت سعی و تلاش بکند و ابن قیم جوزیه در طب‌النبی انواع طبیب را شامل جراح ، پزشک و دامپزشک ، حاقن، فصاد، بیطار می‌داند که طبیب انسان مریض و بیطار دام مریض را مداوا می‌کند و هر دو در مقابل بیمار خود ضامن هستند و حتی بیطار در کتاب مهذب‌الاسماء نیز نوعی طبابت شمرده شده است.
تاجبخش افزود: هر گاه تمدن ایران درخشان بوده حرفه دامپزشکی نیز قرب و عزت داشته و هرگاه این تمدن رو به زوال بوده این حرفه نیز اهمیت خود را از دست داده به گونه‌ای که هاتف اصفهانی طبیب بود، اما از شغل خود بیزار زیرا آن دوره انحطاط ایرانیان بود و هاتف به سوی شعر روی آورد.
تاجبخش افزود: هاتف اصفهانی به آذربیگدلی شکایت می‌کند که این چه شغل پستی است که هرگاه برای معالجه می‌روم، اگر مریض خوب شود که خواجه بی‌پول است، اگر بمیرد باید از دست خویشاوندانش فرار کنم، زیرا کتک می‌زنند.
تاجبخش افزود: حرفه دامپزشکی الان جایگاه خود را یافته، اما هنوز برخی این حرفه را تمسخر می‌کنند به گونه‌ای که بارها افرادی به خود من مراجعه کرده و به من تمسخر می‌گویند، من را معالجه کنید که من نیز می‌گویم شما فکر می‌کنید نقش حیوانی در شما مرده، ولی ظاهرا این نقش پررنگ است و من با کمال میل شما را معالجه می‌کنم.
رشد قارچ گونه دانشکده دامپزشکی
این استاد دامپزشکی گفت: با کمال تاسف حرفه دامپزشکی و پزشکی مورد بی‌مهری قرار گرفته و دانشکده‌های دامپزشکی مانند قارچ روئیده‌اند و هر روز دانشجو می‌گیرند.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم گفت: در حال حاضر حدود 30 دانشکده پزشکی و آموزشکده در کشور وجود دارند که سالانه بیش از 1000 دامپزشک و بیش از دو هزار تکنسین دامپروری پرورش می‌دهند، در حالی که برای همه آنها کار موجود نیست و این فارغ‌التحصیلان بعد از مدتی بیکاری، سرشکسته میشوند.
نیاز کشور سالی 500 دامپزشک
وی افزود: در فرهنگستان علوم به طور دقیق بررسی شد که اگر 10 دانشکده دامپزشکی با ظرفیت پذیرش هر یک 50 نفر در سال باشند، هر سال 500 دامپزشک جدید خواهیم داشت و این برای کشور کافی است و بیش از آن مازاد است.
وی افزود: اگر کسی به حرفه من توهین کند، من که آزرده نمی‌شوم، اما جوانان دانشجو در این رشته ممکن است، آزرده خاطر شوند.
وی افزود: اگر 500 دامپزشک هر سال وارد جامعه شوند به راحتی جذب بازار شده و دامپزشکان جوان سرخورده نمی‌شوند و این بر اساس جغرافیای کشور و تعداد دام محاسبه شده بیش از آن نیازی نیست.
تاجبخش افزود: متاسفانه برخی مسئولان صنعت مهم دامپروری کشور را رها کرده و خیلی راحت با پول نفت از خارج مرغ ، گوشت و شیرخشک وارد می‌کنند، در حالی که نمی‌‌دانند هر واردات این محصولات یک دامداری را نابود می‌کند، در حالی که دامداری‌های کشور ثروت بزرگ ملی به شمار می‌روند، گرچه صاحب دارند، اما ثروت کشور هستند.
گاو هلندی 80 سال مهمان ایرانی
استاد ممتاز دانشگاه تهران گفت: اولین گاوهای هلندی از 1318 وارد کشور شده که اکنون با شرایط کشور وفق پیدا کرده و در واقع هلشتاین ایرانی شده‌اند و ژن‌های آنها به شرایط ایران مقاوم شده است.
وی افزود: در حال حاضر برخی دامداران دخلشان به خرج نمی‌رسد و باید از آنان حمایت شود، نه این که تصور شود من ذینفع هستم، در حالی که من نه خودم دامدار هستم و نه در طول عمرم دامداری کرده‌ام، فقط استاد دانشگاه بوده و زندگی کرده‌ام.
تاجبخش افزود: وقتی می‌شنویم دامدار به خاطر کمبود منابع ، تلیسه ماده یا گاو شیری را روانه کشتارگاه می‌کند، در واقع هر گاو ماده کارخانه شیر کوچکی است که به این وسیله از بین می‌رود.
تاجبخش در پاسخ به این پرسش که گاوهای شیری جنین‌دار به دلیل ابتلا به سل روانه کشتارگاه میشوند، گفت: اگر گاو مبتلا به سل باشد، باید کشتار شود، اما نباید موقع آبستن این کار انجام شود.
تاجبخش افزود: اگر یونجه برای دامدار گران است، دولت باید سوبسید بدهد تا دخل و خرج دامدار با هم بخواند.
وی همچنین با انتقاد از واردات مرغ‌های منجمد، گفت: معلوم نیست که از نظر بهداشتی چه چیز وارد کشور می‌شود و دولت باید کاری کند که دولت مرغ در کشور ارزان شود وگرنه با واردات آتشی به نیستان مرغداران و دامداران وارد می‌شود که تر و خشک با هم می‌سوزد و ثروت ملی از دست می‌رود.
وی در مورد نقش دامپزشکان در تولید مواد غذایی گفت: مواد غذایی محیط مناسبی برای رشد میکروب هستند که با مسمومیت خود می‌توانند انسان را مریض کرده و حتی تا پای مرگ بکشانند، زیرا سم‌های بوتولیسم و سالمونلزا باعث اسهال و استفراغ و حتی مرگ در انسان میشوند و وظیفه بازرسی بهداشت این مواد در منشاء تولید برعهده دامپزشکان است.
تاجبخش در پاسخ به این پرسش که به نظر شما اهمیت حرفه پزشکی یا دامپزشکی بیشتر است، گفت: من از این افراد نیستم که یکی را بر دیگری ارجحیت دهم و با توجه به عقیده من هر دو مهم هستند، زیرا جهان چون خط و خال و چشم و ابروست / که هر چیزی به جای خویش نیکوست.
وی گفت: پزشکی و دامپزشکی حلقه‌های به هم پیوسته برای سلامت جامعه هستند که باید با هم کار کنند همان گونه که بسیاری از دامپزشکان در دانشکده پزشکی استادان تراز اول رشته ایمنی‌شناسی شده‌اند.
وی افزود: گرچه پزشکی راس هرم و در کنار آن داروسازی و دندانپزشکی قرار دارد و در قاعده هرم نیز دامپزشکی جا می گیرد.
تاجبخش در پاسخ به این پرسش که با افزایش جمعیت و میل به شهرنشینی مردم با حرفه دامپزشکی به طور مستقیم سر و کار ندارند، چگونه می‌توان اهمیت این حرفه را به آنان یادآور شد. گفت: عمده غذای سفره روزانه مردم منشاء حیوانی داشته و مردم باید بدانند که دامپزشکان برای رساند، غذای سالم زحمت کشیده‌اند.
وی افزود: متاسفانه کمیت تحصیل زیاد و کیفیت آن کاهش یافته و این وضع شهرنشینی که در تهران وجود دارد، قابل دوام نیست و باید دوباره دهات احیاء شود و در کجای جهان سراغ دارید که 40 درصد جمعیت کشور در یک شهر گرد هم آیند.
این استاد معتقد است: روستاها باید احیاء شده و به دامداری توجه شود، زیرا باید فکر کنیم که اگر نفت تمام شود، چه باید کنیم.
تاجبخش کشاورزی و دامپروری را پایه و ریشه تولید در کشور دانست و گفت: نمی‌شود هر چه کم بیاوریم با پول نفت از خارج وارد کنیم، بلکه باید به خویشتن خویش برگردیم و شغل دامپروری و کشاورزی در کشور اهمیت داده شود.
کارخانه خلقت تغییر نکرده ولی محیط زیست حیوان را خراب کردیم
استاد دانشگاه تهران در مورد بیماریهای نوظهور گفت: کارخانه خلقت خداوند قطع نشده و تغییر نکرده، اما بشر محیط زیست حیوانات را خراب کرده و برای فرهنگ‌سازی محیط زیست باید خیلی کار شود.
تاج بخش افزود: خلقت تفاوت پیدا نکرده، اما محیط زیست تغییر کرده و بیماری‌هایی مانند BSE یا جنون گاوی پدید آمده است، زیرا زمانی که نفت و به تبع آن علوفه گران شد، گوشت گوسفند پخته شده و تبدیل به پودر مکمل برای غذای گاو شد، در حالی که گاو گوشتخوار نیست، بلکه علفخوار است و این عوامل ، عوامل پریول باعث شد که به گاو منتقل شده و گاو حالت جنون پیدا کرده و از این حیوان به انسان منتقل شد.
تاج بخش همچنین افزود: ایدز که دنیا را فراگرفته مخصوص میمون بود و در میمون‌ها چرخش پیدا می‌کرد، اما به طریقی که نمی‌خواهم بازگو کنم، از سال 1970 به انسان منتقل شد، زیرا برخی افراد آهسته آهسته کارهای خلاف طبیعت انجام می‌دادند و آتشی در دنیا برپا کردند و باید گوش به زنگ باشیم، دانش و خرد پیشه کنیم و باعلم روز با این بیماری‌ها مقابله کنیم.
وی افزود: خداوند هر دردی آفریده درمانش را نیز آفریده، گفت پیغمبر که یزدان مجید/ از پی هر درد درمان آفرید. اگر حیوان وجود دارد دامپزشک نیز با علم روز می‌تواند آن را مداوا کند.
این استاد دانشگاه در پایان از دولت خواست بستر تحقیقات علمی در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها را فراهم کرده و باید محقق واقعی پرورش پیدا کند و دانشجو تبدیل به پژوهشگر شود.
وی افزود: برای حفظ بهداشت جامعه و جلوگیری از بیماریهای مشترک باید دامپزشک محقق تحویل جامعه شود و به این طریق بتوان تولید ملی و ثروت این کشور یعنی صنعت دام و طیور را حفظ کرد.
وی افزود: جمعیت کشور که به 71 میلیون نفر رسیده سرانه مصرف مرغ به حدود 20کیلوگرم افزایش یافته و صنعت طیور در کشور گسترده شده است.
تاجبخش در پاسخ به این پرسش که اگر دوباره دانش‌آموز آخر دبیرستان بودی چه رشته‌ای انتخاب می کردی گفت: این سوال غیر منطقی است، زیرا انسان به عقب بر نمی‌گردد، اما اگر بر فرض چنین بود، همین مسیر را طی می‌کردم و رشته دامپزشکی را انتخاب می‌کردم.
این استاد بازنشسته در پاسخ به اینکه آیا از رشته تحصیلی خود پشیمان نیست، گفت: هرگز پشیمان نیستم، زیرا دامپزشکی خدمت به بشریت است و من در جهت اعتلای نام ایران در مجلات علمی و مجامع بین‌المللی مقالات علمی فراوان ارائه کرده‌ام.
