ترویج استفاده بهینه ازسیلاژ برگ و طوقه چغندر قند درخوراک گوسفندان داشتی

بر اساس آمار منتشره میانگین برداشت چغندر قند در سه دوره کشت منتهی به سال1381 که رقمی بالغ بر 29 تن در هکتار می باشد و با عنایت به اینکه سالانه نزدیک به 176/000 هکتار از اراضی کشاورزی‌ کشور اختصاص به کشت‌ چغندرقند اختصاص دارد،‌ میزان تولید این محصول را می توان حدود 5104 هزار تن برآورد نمود که حدود 50 تا 60 درصد آن را برگ و طوقه چغندرقند تشکیل می دهد و با توجه به میزان عملکرد چغندر قند در سال های فوق مقدار برگ و طوقه چغندرقند تولید شده در هر سال رقمی بالغ بر 2800 هزار تن می باشد.
در حال حاضر برگ و طوقه چغندر قند تولید شده در هر هکتار بر اساس میزان سربرگ چغندر موجود ، حدود 400 تا 800 هزار ریال قیمت گذاری می شود. بر اساس میانگین تولید استان های خراسان (29 تن در هکتار)، ارزش هر کیلو برگ و طوقه چغندر تازه با حدود 80% رطوبت و احتساب هزینه های کارگری، حمل و افزودنی های مورد نیاز، حدود 100 ریال و قیمت خشک آن نیز 500 ریال برآورد می گردد که حدود 30% قیمت یونجه خشک و یا 50% قیمت ذرت علوفه ای ارزش دارد. با توجه به مبلغ یاد شده و ارزش غذایی برگ و طوقه چغندر در مقایسه با قیمت بالای سایر مواد خوراکی دام، می توان جایگاه ویژه ای برای این ماده خوراکی قائل شد.     

مواد و روش ها
جهت ترویج استفاده بهینه از برگ و طوقه چغندر قند در تغذیه دام، با همکاری معاونت امور دام و مدیریت ترویج و مشارکت های مردمی در 7 نقطه از خراسان رضوی که کشت چغندرقند رایج است (تربت حیدریه، تربت جام، تایباد- باخرز، سبزوار، قوچان، نیشابور و صالح آباد)، این طرح به اجرا در آمد. در مرحله اول، برگ و طوقه چغندر از محل جمع آوری و پس از خردکردن، در سیلوهای پلاستیکی و یا سیلوهای زمینی ریخته شده و پس از فشردن و خارج نمودن هوا درب سیلوها به مدت 2 ماه جهت طی شدن فرایندهای تخمیر بسته شد. همزمان با تهیه سیلوهای آموزشی، کارگاه های آموزشی با حضور مروجین و دامداران در هر یک از مناطق ذکر شده برگزار شده و مزایا و روش صحیح تهیه سیلاژ و استفاده بهینه از آن در خوراک گوسفندان داشتی، به اطلاع فراگیران رسید. بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده در این مورد فرمول ترویجی توصیه شده برای تهیه مواد سیلویی، به ازای هر تن برگ و طوقه پلاسیده شده، 25 کیلو ملاس + 2/5 کیلو اوره + 1/25 کیلوگرم آهک مرده بود که ابتدا ملاس توزین شده و به میزان هم وزنش با آب رقیق گردیده، و اوره و آهک به میزان مذکور به شربت ملاس اضافه شده و پس از اینکه کاملا محلول یکنواخت حاصل شد، بتدریج در لایه‌های مختلف سیلو ریخته شد. بعد از گذشت 2 ماه سیلوها باز شده و نمونه برداری برای اندازه گیری pH و برخی خصوصیات شیمیایی سیلوها نظیر CP, DM, OM, NDF, ADF, انجام شد. کیفیت و خصوصیات ظاهری مواد سیلویی با حضور دامداران مربوطه بررسی شده و مورد استقبال آنان قرار گرفت.

نتـایـج‌ و بحث
تردی‌، ترشیدگی‌ و رنگ‌ مواد سیلوئی‌، از عوامل‌ مهم‌ در تعیین‌ کیفیت‌ سیلاژ است‌. با افزایش‌ اوره‌ در سیلوهای‌ آزمایشی‌ نیز کاهش‌ فساد در مواد سیلوئی‌ مشاهده‌ شد. نتایج سایر آزمایشات نیز نشان داد که استفاده‌ از اوره‌ باعث‌ افزایش‌ پروتئین‌خام‌ در سیلاژ و کاهش‌ کپک‌زدگی‌ در آن شد. از طرفی‌ آمونیاک‌ حاصل از هیدرولیز اوره‌ با اسیدلاکتیک‌ تولید لاکتات‌ آمونیم‌ کرده‌ که‌ ماده‌ اخیر با ایجاد فشار اسمزی‌ بعنوان‌ یک‌ نگه دارنده‌ مواد سیلوئی‌ عمل‌ می‌کند.
ملاس‌ بعنوان‌ یک‌ کربوهیدرات‌ سهل‌ الهضم‌ که‌ براحتی‌ می‌تواند برای‌ میکروارگانیسم های‌ موجود در سیلومورد استفاده‌ قرار گرفته‌ و انرژی‌ مورد نیاز آنها را تأمین‌ کند، باعث‌ افزایش‌ سرعت‌ تخمیر و تولید اسید لاکتیک‌ در سیلو شده‌ که‌ در نتیجه‌ آن‌ pH مواد سیلوئی‌ زودتر کاهش‌ می‌یابد. به‌ نظر می‌رسد مدت‌ مورد نیاز برای‌ کامل‌ شدن‌ فرآیندهای‌ تخمیر در سیلاژ برگ‌ و طوقه‌ چغندرقند چاپر نشده ‌بدون‌ استفاده‌ از مواد افرودنی‌، حداقل‌ 2/5-2 ماه باشد. همچنین، زمان‌ 36 تا 48 ساعت‌ برای‌ پلاساندن‌ علوفه‌ جهت‌ بهبود ماده‌ خشک‌ با در نظر گرفتن‌ حداقل‌ تغییرات‌ در میزان‌ کربوهیدرات‌ و ترکیبات‌ ازته‌ مناسب‌ به نظر می رسد.
نتایج سایر آزمایشات نشان داد که‌ میزان‌ ضرایب‌ تجزیه‌ پذیری‌ سریع‌ ماده‌ خشک‌ و پروتئین‌خام در سیلاژهای‌ برگ‌ و طوقه‌ چغندرقند نسبتاً بالابوده‌، بنابراین‌ در ساعات‌ اولیه‌ قسمت‌ عمده‌ محتوای‌ انرژی‌ و پروتئین‌ قابل‌ تجزیه‌ آن‌ در محیط شکمبه‌ آزاد می‌گردد لذا به‌ نظر می‌رسد حدود 80% آن‌ در 16 ساعت‌ پس‌ از خوراک‌ دادن‌ تجزیه‌ شده‌ و تا 24 ساعت‌ پس‌ از خوراک‌ دادن‌ منحنی‌های‌ تجزیه‌پذیری‌ ماده‌ خشک‌ و پروتئین‌ خام‌ تقریباً به‌ وضعیت‌ثابتی‌ رسیده‌اند. 

توصیه های فنی و ترویجی
با توجه به اطلاعات موجود، برای استفاده بهینه این ماده سیلویی،  بهتر است با مواد خشکی مثل کاه و کلش بصورت مخلوط استفاده شود.  
برگ چغندرقند سیلو شده را می‌توان بعنوان بخشی از جیره گوسفندان پرواری و داشتی و گوساله های پرواری (حدود 25-20% خوراک مصرفی روزانه دام مورد نظر)، مورد استفاده قرار داد. ولی برای گاوهای اصیل شیری بدلیل وجود خاک در آن توصیه نمی‌شود (در صورت به حداقل رساندن عامل مذکور در این مورد نیز به میزان توصیه شده از آن می توان در جیره استفاده نمود).

میانگین درصد ماده خشک (DM)، ماده آلی(OM)، پروتئین خام (CP) ، فیبر نامحلول در شوینده خنثی (NDF) ، فیبر نامحلول در شوینده اسیدی(ADF) و pH برگ و طوقه تازه و برگ و طوقه چغندر قند سیلو شده با فرمول ترویج شده± انحراف معیار

تهیه و تدوین: مهندس قاسم خلیل پور

منابع

‌
1- بی‌نام‌ ،1379-1381.آمار چغندرقند تحویلی به کارخانجات قند کشور. انجمن‌ صنفی‌ کارخانجات‌ قند کشور، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان، بخش تحقیقات چغندر قند.
2- رئیسیان زاده، محمد. 1379. بررسی خصوصیات شیمیایی سیلاژ برگ و طوقه چغندر قند و ارزش غذایی آن در گوسفند. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز.
3- رئیسیان زاده، محمد، سیامک پارسائی و جعفر باشتینی. 1373. تأثیر روشهای مختلف سیلو نمودن برگ و طوقه چغندر قند در پروار بره های نر بلوچی. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام خراسان.
4- رئیسیان‌ زاده‌، محمد، محسن‌ دانش‌ مسگران‌، داود علی‌ ساقی‌ و محمود علیپور. 1379. استفاده‌ از کاه‌ گندم‌ و ملاس‌ در سیلو نمودن‌ برگ‌ و طوقه چغندرقند جهت‌ پروار بره‌های‌نر بلوچی. مرکزتحقیقات‌ منابع‌طبیعی‌ واموردام‌خراسان‌.
5- Mc Donald ,P, A.R. Henderson and S.J.E. Heron . 1991. The biochemistry of silage. Second edition . Chalcombe publications 13 Higwoods Drive, Marlow Bottom, Marlow, Bucks SL7 3pu . U.K.
6- Sibanda, S. 1997. The effect of level of inciusion of the legume Desmodium Uncinatumand the use of molasses or ground maize as additive on the chemical composition of grass and maize legume silage. Anim. Feed Sci. and Tcch. 68(3- ,295-305. 20 Ref.
7 - Van Soest, P.J. 1994. Nutritional ecology of the ruminant. Second edition. Cornell University Press. New York. 14850, U.S.A.

The promotion of optimal utilization of sugar beet tops and crown
silage in ewes feedstuff.

Summary:                                                                      
In order to promote the use of sugar beet tops and crown (SBTC) silage in animal feeding, this program was arranged with cooperation of Livestock affairs and promotion management of Jihad-e-Keshavarzi organization in seven areas of Khorasan Razavi. At the first stage SBTC was collected and after chopping was ensiled in ground or bag silos.silages were packed completely and were stored for two months. In all extension areas, education workshops were performed simultaneous with ensiling in the presence of promoters and ranchers. In workshops, the attendances become familiar with the benefits of SBTC silage to decrease in the cost of feed, proper method of preparing and optimal use of SBTC silage for feeding the fattening sheep. According to the respective studies, following composition for ensiling of every ton of wilted SBTC was recommended: 25 kg molasses + 25 kg water + 2.5 kg urea +1.25kg limeston. Silos were opened after 2 months in the presence of ranchers. Quality and observational characteristics of silages were evaluated and silages were acceptable to ranchers. Sampling was carried out as well in order to measure pH and some chemical characterstics of silages including: CP, DM, OM, NDF, and ADF.  
Keywords: Sugar beet tops and crown, silage, promotion,.