چکیده
در این تحقیق برای بررسی روند شیردهی پس از زایمان و همچنین اثر عواملی همچون سن
مادر وجنسیت گوسالههای متولد شده بر روی میزان تولید شیر و همچنین درصد چربی آن،
از رکوردهای مربوط به 500 گلهگاو بومی استان لرستان استفاده شده است. این اطلاعات
توسط سازمان جهاد کشاورزی شهرستان بروجرد در سال 1390جمعآوری گردیده است. برای
برآورد اثر عوامل محیطی از رویه GLMنرمافزار SAS استفاده گردید و از آزمون دانکن
برای مقایسات میانگین استفاده گردید.بنابر نتایج بدست آمده تنها عامل تاثیر گذار بر
روی درصد چربی شیر اثرات روزهای پس از زایش بود(05 / 0p<). در این پژوهش سن مادر و
جنس گوساله متولد شده تاثیر معنیداری بر درصد چربی شیر نداشتند.صفت دوم میزان
تولید شیر بود که دو عامل روزهای بعد از زایش وسن مادر اثرات معنیداری بر روی آن
نشان دادند(05 / 0p<).جنس گوساله متولد شده بر روی میزان تولید شیر اثر معنیدار
نداشت.
کلمات کلیدی: روزهای پس از زایش،درصد چربی شیر،جنس گوساله، سن مادر
مقدمه
استان لرستان از نظر جمعیت دامی دارای رتبه ششم در کشور می باشد. در این استان،
شهرستان بروجرد بعد از خرم آباد دارای رتبه دوم از نظر تعداد دام سبک و سنگین
می باشد. در این منطقه یکی از راههای کسب درآمد در خانوادههای روستایی نگهداری
دامهای آمیخته میباشد که یکی از دلایل این امر، خاصیت عادت پذیری سریعتر این
دامها نسبت به دامهای خالص و اصیل در مقابل عوامل محیطی و مدیریتی حاکم در مناطق
روستایی میباشد.با توجه به اینکه ارزیابی شیر علاوه بر مقدار تولید،بر اساس
ترکیبات آن نیز میباشد،لذا بررسی تغییرات در ترکیبات شیر مورد توجه قرار گرفته است.
مهمترین ترکیبات شیر، چربی و پروتئین میباشد. عوامل مهمی در این ترکیبات تاثیرگذار
هستند که به صورت کلی میتوان به عوامل ژنتیکی و محیطی اشاره نمود(3). بررسی
تغییرات بر روی ترکیبات شیر که در شرایط محیطی متفاوت نگهداری میشوند حائز اهمیت
است .طبق تحقیقات صورت گرفته عوامل محیطی اثر معنیداری بر روی ترکیبات شیر
دارند(4و7).هدف این تحقیق بررسی برخی از عوامل محیطی، از جمله تعداد روزهای پس از
زایش ، تعداد زایمانهای مادر و همچنین جنسیت گوسالههای متولد شده بر روی میزان
تولید شیر و درصد چربی آن درنمونههای حاصل از گاوهای بومی موجود در پنج روستای
مختلف در شهرستان بروجرد می باشد.
مواد و روش ها
در این تحقیق از تعداد 3388 رکورد که توسط جهاد کشاورزی شهرستان بروجرد در طی یکسال
جمعآوری گردیده استفاده شده است.این اطلاعات به صورت ماهانه یکبار از دامهای پنج
روستای مختلف شهرستان بروجرد (گنجینه،شیروان،رحیم آباد،بزازنا،کاروانه) جمعآوری
گردید. نمونههای شیر به صورت ماهانه جمع گردیده و روند دوشش گاوها به صورت دو نوبت
در روز بوده است.دادهها در ابتدا با استفاده از نرمافزار اکسل ویرایش و سپس به
کمک رویهGLM[2] در نرم افزار SASمورد آنالیز قرار گرفت. مدل آماری مورد استفاده
برای آنالیز دادهها به صورت زیر بود:
Y = µ + Days after Calving +سks + Age of mother+e
در این مدل:
Days after Calving: روزهای پس از زایمان با شش سطح
:سks جنسیت گوساله متولد شده با دو سطح ( I.T.P :
منظور از سks ، همان جنسیت است که برای جلوگیری
از محدود شدن سایت، واژه به این شکل به نمایش داده می شود )
Age of mother: تعداد دوره های شیر دهی مادر است.
e: خطای تصادفی برای هر مشاهده
در این پژوهش برای بررسی بیشتر و دقیقتر اثرات روزهای پس از زایش بر فاکتورهای
مورد مطالعه، روزهای پس از زایش به 6 دسته تقسیم گردیدند که شامل رکورد دامها در
دورههای 50 روزه میباشند.برای مقایسه میانگینهاازآزمون دانکن با سطح معنیداری
5درصد استفاده گردید.
نتایج و بحث
میانگین و انحراف معیار مقدارتولید شیرودرصدچربی آن در گاوهای بومی شهرستان بروجرد
به ترتیب087 / 0±27 / 15و006 / 0±96 / 2 میباشد.بر اساس نتایج موجود در جدول شماره
یک بالاترین مقدار تولید شیر 32کیلوگرم میباشد که مربوط به گاوهای بومی6ساله بوده
و در روزهای 50-0 و 100-50 پس از زایمان گاو روی داده است.همچنین پایینترین مقدار
چربی 2درصد می باشد که مربوط به گاوهای3ساله است که در دوره های 1و2
(50-0)و(100-50) می باشد.بیشترین درصد چربی 3.6 می باشد که مربوط به اواخر دوره
شیردهی وگاوهای پنج ساله می باشند.در این تحقیق تنها عاملی که بر روی درصد چربی
اختلاف معنیداری داشت تعداد روزهای پس از زایش بود(05 / 0p<). عوامل دیگر مانند
جنس گوساله متولد شده و سن مادر اختلاف معنیداری را بر این فاکتور نشان نداند. هر
سه عامل مورد بررسی در این تحقیق که شامل عوامل ذکر شده در بالا میباشد برروی مقدار
شیر اثر معنیداری دارند(05 / 0p<). گاوهای 6ساله از نظر صفت تولید شیر دارای
اختلاف معنیداری با بقیه گاوها بودند. ولی گاوهای 3و4 ساله فاقد اختلاف
معنیدارهستند. گاوهای 1و2 ساله با یکدیگر دارای اختلاف معنیداری هستند. گاوهای 7
ساله با تمام گاوهای دیگر دارای اختلاف معنیداری هستد به جز گاوهای 2ساله که یکی
از عوامل را می توان پایین بودن تعداد رکورد از این گاوها دانست. در بررسیهای
مختلف اثر سن مادر بر روی صفات شیرواری معنیداراعلام شدهاست(5). مدنی[3] و
همکاران اثر سن مادربرروی صفات مرتبط با شیردهی را معنی دار گزارش کردند(6).
بیشترین رکورد در دسترس مربوط به گاوهای 6ساله می باشد و بیشترین مقدار تولید شیر
هم در این دسته قرار دارد.اثر جنس هم بر روی تولید شیر هم بر روی درصد چربی غیر
معنی دار شد.تقسیم بندی روزهای شیر دهی بر اساس هر 50 روز و مقایسه آنها با یکدیگر
نتایج جالبی را بوجود آورد. روزهای250-150 پس از زایمان تفاوت معنیداری با هم
ندارندولی روزهای صفر تا 50 دارای تفاوت معنی دار با بقیه روزها می باشد و بیشترین
میانگین شیر تولیدی در این مرحله یعنی روز 50-0 است .کمترین میانگین شیر تولید شده
مربوط به روزهای 300- 250می باشد. در این حالت دام در اواخر دوره شیردهی به سر می
برد و به دوره خشکی نزدیک میباشد، بنابراین داشتن همچین رکوردی دور از انتظار نمی
باشد. در این حالت بیشترین چربی شیر مربوط به روزهای 100-50 پس از زایش می باشد.50
روز اول پس از زایش با روزهای 50 تا150 روز پس از زایش و همچنین روزهای اواخر
شیردهی تفات معنیداری داشت (05 / 0p<). ولی با روزهای 250-150 تفاوت معنی دار
نداشت.از دلایلی که باعث می شوند روزهای پس از زایمان باعث تفاوت های معنی دار شوند
می توان به عوامل ژنتیکی یا محیطی اشاره کرد(3). یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار
در روزهای پس از زایش جیره غذایی است به طوریکه درصد پروتئین خام بر روی ترکیبات
شیر همچنین مقدار شیر روزانه موثر است(2).در برسی های مشابه ثابت کردند اثر فصل سال
بر روی ترکیبات شیر گاو میش موثر است(1).
همایون بنانی راد1*، جمال فیاضی2، فاطمه بیرانوند1
1-دانشجوی کارشناسی ارشد ژنتیک و اصلاح نژاد دام، -2استادیار دانشگاه کشاوری و
منابع طبیعی رامین خوزستان، گروه علوم دامی
منابع
1.مموئی، م و کاظمیان، م. 1379. بررسی ترکیبات شیر گاومیشهای ایستگاه دامپروری
رامین. طرح تحقیقاتی، شماره 316.
2.علوی، س. م. 1379. بررسی وضعیت تغذیه و تاثیر آن بر ترکیبات شیر گاومیشهای شمال
خوزستان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان.
3.روشنفکر، ه. 1385. بررسی تغییرات ترکیبات شیر گاومیشهای خوزستان در فصول مختلف
سال. دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان.
4. Dubey, A.R and S.C.Gupta.1988. Effect of season of the composition of buffalo
milk I World Buffalo congress. New Delhi. 1: 27.
5. Fuerst, W. B. 2004.Effect of maternal age on milk production traits,
fertility, and longevity in cattle.. J. Dairy Sci. Pp: 2293-2298.
6.Madani, T., Yakhlef, H and Marie, M. 2008. Effect of age at first calving on
lacation and reproduction of dairy cows reared in semi region of
Algeria.Livestock Research for Rural Development. 20: 6.
Effect of days of postpartum, maternal age and sex of new born calf on milk
production and fat percent on local cows of Lorestan province
Homayoon Banani Rad1* , Jamal Fayazi2 , Fatemeh Beyranvand1
1 MSc student, Ramin agriculture and Natural Resources University, 2Assistant
prfessor, animal science department, Ramin agriculture and Natural Resources
University
* Corresponding E-mail address : homayonbananirad@yahoo.com
In this study to examine the effect of lactation postpartumand maternal factors
such as age and sex of the calf - born on milk yield and fat percentage is also
related to Records of 500 herds were used in native cattle. The information
gathered by the Organization of Agriculture in 2011in city Boroujerdi has been
raised. To estimate the effect of environmental factors of the GLM procedure of
SAS software was used and Duncan test for mean comparisons were used. Only
factor affecting the percentage of milk fat was days after birth (p<0.05). In
this study, maternal age and sex of calves born with no significant effect on
milk fat. The second trait of milk production was two days after birth and
maternal age had significant effects on it (p<0.05). Calves were born no
significant effect on milk production.
Keywords: days after calving, milk fat, sex of calf, maternal age
[1]excel 2010
[2]general linear model
[3]Madani
